ابهر شهر خانه های سفید

 در شمال شهرستان ابهر، در ناحیه ای به نام شناط، بنای تاریخی و زیبایی وجود دارد که تماماً آجری بوده و گنبد زیبایی بر فراز آن به چشم می خورد که از نوع دو جداره است. بنای تاریخی و زیبای امام زاده اسماعیل که او را از نوادگان امام علی (ع) می دانند، دارای تزیینات داخلی و خارجی با ارزشی است. سطوح خارجی این گنبد دارای تزیینات پرکاری بوده که از پایین به بالا با کاشی هایی به رنگ سفید، مشکی، زرد و سبز تزیین شده است. تزیینات داخلی این بنا شامل، گچ کاری و آیینه ‌کاری های زیبایی متشکل از گل و بوته‌های اسلیمی و تصاویر رنگارنگ پرندگان، جلوه خاصی به درون این بقعه بخشیده است. پلان این بقعه هشت ضلعی بوده و از درون به مربع تبدیل می شود. ضلع های هشتگانه آن یک در میان به طور قرینه از چهار ایوان ورودی به شبستان و به سبک قوس های جناغی ساخته شده است. ظاهراً این بنا در قرن نهم هجری قمری ساخته شده است و تزیینات آن به دوره صفویه تعلق دارد. برخی تذکره نویسان از دفن امام زاده اسماعیل در این بقعه سخن گفته اند و آن را مربوط به قرن ششم هجری قمری می دانند ولی سبک معماری بنا، نشان دهنده ساخت آن در قرن نهم است.

شناط نام ناحیه ای است در شمال شهر ابهر که این بنای آرامگاهی را در خود جای داده است . براساس اسناد و متون تاریخی ازجمله کتاب شرح الانساب نسبت امامزاده اسماعیل بایستی با 9 واسطه به نخستین پیشوای شیعیان جهان باز گردد .و به روایت دیگر بر اساس نوشته ی تذکره نویسان ، نسب این امامزاده به امام حسن ( ع ) می رسد
شکل و پلان معماری این مقبره که مطابق با الگوی متعارف مقابر دورة صفوی ساخته شده و دارای تزئیناتی در سطوح داخلی و خارجی است از جمله تزئینات مقرنس گچی از نوع معلق در نمای بیرونی فضاهای چهارگانة ورودیها و طاقنماهای تزئینی مزین به خط بنایی یا معقلی در حد فاصل هر یک از این بخشها ست همچنین گنبد این بنای مذهبی که از نوع دو پوشی می باشد در نمای خارجی دارای تزئینات کاشیکاری با طرحهای معقلی کلوک بندان حصیر باف مربع زیبا است که طرح و نقش صلیب شکسته یا مالت بر ساق یا گلوی گنبد قابل توجه می باشد . لازم به ذکر است که نقش صلیب شکسته در تاریخ هنر فلات ایران دارای جایگاه و اهمیت فوق العاده ای است و قدمت آن به هزاره های دوم و سوم ق.م همزمان با ورود اقوام آریایی باز میگردد . همانطور که ذکر گردیده شیوة معماری مقبرة امام زاده اسماعیل به گونه ای است که این بنا را در ردیف ابنیه مذهبی قرن دهم ه.ق قرار می دهد و تزئینات آن نیز بایستی به دورة قاجار باؤ کر .
نمای بنا از بیرون هشت ضلعی و از داخل ، مربع است . مصالح بنا تماما از آجر است . در چهار ضلع اصلی بنا ، چهار ایوان قوس جناغی با ورودی هایی به داخل شبستان تعبیه گردیده است . این ایوان ها با مقرنس ها ، کار بندی های گچی و گره سازی تزیین شده و در قسمت بالای ورودی ها در هر ضلع ، پنجره ی چوبی پر کار و زیبایی کار گذاشته شده است . اضلاع چهارگانه ی دیگر بنا از بیرون با طاقنماهایی نماسازی شده که در وسط هر کدام ، کلمه ی (( الله )) و (( محمد )) را نگاشته اند . داخل بنا با گچکاری د آیینه کاری زیبایی مشتمل بر گل و بوته و طرحهای اسلیمی و جانوری و رنگ و گره سازی تزیین شده است . در گرداگرد بقعه ، سوره ی جمعه به خط ثلث جلی نوشته شده است . بر فراز شبستان ، گنبد بسیار زیبایی به سبک دو پوش با قوس پنج و هفت با ساقه ی بلند قرار دارد . پوشش گنبد توسط کاشی و به رنگ های سفید ، مشکی ، زرد و سبز اجرا شده است . در این پوشش ، علاوه بر کتیبه ی خط کوفی نام (( علی )) ، طرحهای هندسی نیز کار شده است .
با توجه به سبک معماری می توان کقت که اصل بنا مربوط به قرن نهم هجری است که در دوره ی صفوی ، الحاقاتی بدان افزوده شده است . تذکره نویسان ، دفن خود امامزاده را به قرن ششم هجری نسبت داده اند .